Trường phổ thông Dân tộc Nội trú Si Ma Cai, được thành lập từ năm 1990, là loại hình trường chuyên biệt, dành riêng cho đào tạo con em các dân tộc thiểu số. Trải qua một chặng đường dài, đầy gian nan, vất vả nhưng với tinh thần đoàn kết, quyết tâm, bền bỉ, vượt khó, sáng tạo của các thế hệ cán bộ, giáo viên, học sinh nhà trường. Đã 34 năm trôi qua, trường Dân tộc nội trú Si Ma Cai đã có sự phát triển toàn diện, vượt bậc và đạt được những thành tựu quan trọng trong đào tạo con em các dân tộc thiểu số, cung cấp nguồn cán bộ dồi dào cho huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai và Trung ương.

    Ngày 22/10/1990, trường Phổ thông cơ sở Dân tộc Nội trú số 2 huyện Bắc Hà (nay là Phổ thông Dân tộc Nội trú Si Ma Cai), được thành lập và đặt tại xã Si Ma Cai (nay là Thị trấn Si Ma Cai) tại trụ sở làm việc của ngân hàng cũ. Thầy Nguyễn Ngọc Oánh là Hiệu trưởng, thầy Vàng Seo Chu là Phó hiệu trưởng. Ban đầu có 02 lớp với 43 học sinh, nhà trường còn nhiều thiếu thốn, ăn ở chật chội. Sau khi ổn định, trường tiến hành tuyển sinh 13 xã ở khu vực Si Ma Cai.

     Ngày 05/12/2000, trường đổi tên từ Phổ thông cơ sở Dân tộc Nội trú số 2 huyện Bắc Hà thành trường Phổ thông Dân tộc Nội trú huyện Si Ma Cai theo Quyết định số 99/QĐ-UBND huyện Si Ma Cai.

     Ngày 11/4/2006, Ủy ban nhân dân huyện Si Ma Cai có Quyết định số 81/QĐ-UBND về việc đổi tên trường Phổ thông dân tộc Nội trú.

    Ngày 31 tháng 7 năm 2014, trường Phổ thông dân tộc Nội trú huyện Si Ma Cai đổi tên thành trường Phổ thông dân tộc Nội trú Trung học cơ sở và Trung học phổ thông (PT DTNT THCS&THPT) huyện Si Ma Cai theo Quyết định số 2095/QĐ-UBND của UBND tỉnh Lào Cai. Trường đặt địa điểm tại thôn Nàng Cảng, xã Si Ma Cai, huyện Si Ma Cai tỉnh Lào Cai.

    Từ năm học 2017 - 2018 đến nay, nhà trường có 14 lớp (08 lớp cấp THCS và 06 lớp cấp THPT) với 490 học sinh (35 học sinh/lớp). Toàn bộ khuôn viên nhà trường rộng 19.894m2 (bình quân 40,6m2/học sinh). Hằng năm, căn cứ vào tình hình thực tế tại nhà trường, cấp trên đã trang cấp, sửa chữa, xây dựng thêm cơ sở vật chất nhằm đảm bảo đáp ứng nhu cầu hoạt động giảng dạy, học tập và sinh hoạt khu nội trú.

    Nhìn lại buổi đầu mới thành lập, trường chỉ có 02 lớp 1 với 43 học sinh, cơ sở vật chất sơ sài, tạm bợ, đội ngũ giáo viên cũng rất mỏng; đến nay quy mô nhà trường đã có 2 cấp học THCS và THPT với với 14 lớp, 490 học sinh. Cơ sở vật chất được đầu tư xây dựng khang trang, các phòng học kiên cố, phòng học bộ môn, ký túc xá đầy đủ tiện nghi, nhà ăn rộng rãi, nhà đa chức năng, nhà công vụ, các công trình văn hóa thể thao, lao động sản xuất... Đội ngũ của nhà trường vững mạnh với 46 cán bộ giáo viên, nhân viên, hầu hết đã có trình độ đại học, cao đẳng, 04 giáo viên có trình độ thạc sỹ. Tháng 9 năm 2012 trường đã được công nhận Trường học đạt chuẩn Quốc gia. Trong 05 năm học trở lại đây, trường liên tục đạt được danh hiệu trường Tiên tiến, tập thể lao động Xuất sắc; là một trong số trường có chất lượng giáo dục toàn diện tốt của tỉnh Lào Cai; nhiều cán bộ quản lý, giáo viên đạt danh hiệu CSTĐ cấp cơ sở, CSTĐ cấp tỉnh, nhiều giáo viên đạt danh hiệu giáo viên dạy giỏi cấp huyện, tỉnh. Trong những năm gần đây, trưởng phổ thông Dân tộc nội trú Si Ma Cai đã có nhiều thay đổi trong quản lý, xây dựng đội ngũ, xây dựng môi trường giáo dục, đổi mới phương pháp giáo dục do đó chất lượng giáo dục toàn diện được nâng lên. Quán triệt phương châm “học đi đối với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”, nhà trường đã có sáng kiến xây dựng mô hình trường học đa văn hóa gắn với cộng đồng. Và cũng chính từ sự đổi thay trong tư duy mới về giáo dục, nhà trường từng bước hình thành một môi trường giáo dục mới có tác động rất tích cực tới giáo dục toàn diện học sinh. Chất lượng giáo dục của nhà trường trong những năm vừa qua đã có sự thay đổi rõ rệt, vững chắc và toàn diện hơn. Ba năm gần đây, tỷ lệ tốt nghiệp THPT đều đạt 100%, trong đó có nhiều học sinh tốt nghiệp loại giỏi, loại khá; tỷ lệ học sinh khá, giỏi, học sinh đạt giải trong các kỳ thi học sinh giỏi, học sinh năng khiếu các cấp đều tăng qua các năm học.

    Năm học 2023-2024, dưới sự đổi mới trong công tác quản lí, quản trị Nhà trường, thầy Đỗ Anh Tuấn-Hiệu trưởng nhà trường đã lãnh đạo đơn vị và đạt được nhiều chuyển biến tích cực: HSG cấp huyện: Đạt 29 giải với 01 giải nhất; 08 giải Ba; 20 giải KK. Thi HSG cấp tỉnh: Đạt 10 giải với 01 giải Nhì; 02 giải Ba; và 07 giải KK. Tăng 10 giải so với năm học 2022-2023. Về thi KHKT cấp tỉnh: 03/03 dự án tham gia đều đạt giải Tư, kết quả chung: Đạt giải Ba toàn đoàn. Thi STTTNNĐ cấp huyện: có 01 sản phẩm tham gia và đạt giải Ba, được lựa chọn tham gia thi STTTNĐ cấp tỉnh. Thi Hội khỏe phù đồng cấp huyện đạt giải Nhất toàn đoàn; Thi Hội khỏe phù đổng cấp tỉnh có 15/21 vận động viên đạt huy chương trong đó có 10 huy chương vàng. Với những thành tích trên tập thể thầy và trò nhà trường đã được Sở GD&ĐT tỉnh Lào Cai ghi nhận đánh giá Tập thể lao động tiên tiến.

    Thầy và trò trường Dân tộc nội trú Si Ma Cai hôm nay tự hào và biết ơn về sự cống hiến cho sự nghiệp giáo dục của bao thế hệ cán bộ giáo viên, nhân viên của nhà trường. Hàng ngàn học sinh từ ngôi trường này đã trở thành những cán bộ người dân tộc thiểu số đang công tác trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước; nhiều kỹ sư, bác sỹ, thầy giáo, công nhân, người lao động đang cống hiến cho xã hội trên khắp mọi miền quê hương. Chính sự cống hiến, hy sinh, trưởng thành của các thế hệ các cán bộ giáo viên, học sinh của nhà trường trong 34 năm qua đã làm nên truyền thống vẻ vang của trường phổ thông Dân tộc nội trú Si Ma Cai  hôm nay.

    Bước sang giai đoạn mới, cùng với toàn ngành, trường phổ thông Dân tộc nội trú Si Ma Cai đang triển khai thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Đó là một nhiệm vụ vẻ vang, là một cơ hội phát triển mới của nhà trường; đồng thời đây cũng là một thách thức mới, đầy khó khăn với thầy trò nhà trường hôm nay. Thành tựu, bài học kinh nghiệm rút ra qua 34 năm xây dựng và phát triển nhà trường là một tài sản tinh thần vô giá của thầy và trò trường phổ thông Dân tộc nội trú Si Ma Cai hôm nay. Những đổi mới trong những năm vừa qua, dù mới chỉ là bước đầu nhưng có ý nghĩa rất quan trọng trong tiến trình hiện thực hóa đổi mới căn bản toàn diện tại một trường Dân tộc nội trú vùng cao. Những giá trị đó là sẽ trở thành niềm tin, động lực mạnh mẽ cho Thầy - Trò trường phổ thông Dân tộc nội trú Si Ma Cai hôm nay vững bước trên con đường đổi mới./.